Ik merk in de praktijk dat er veel misverstanden zijn over de vraag of een kind onterfd kan worden. Het antwoord is: ja, dat kan. Stelt u zich dit gezin voor: vader, moeder, zoon en dochter. Vader wil zijn zoon onterven, en regelt dit in een testament bij de notaris. Enkele jaren later overlijdt vader, en zoon hoort dat hij onterfd is. Moeder en dochter blijken de enige erfgenamen te zijn.
Zoon hoeft de onterving niet te accepteren. Hij kan binnen vijf jaar na het overlijden van zijn vader een beroep doen op zijn “legitieme portie”. De legitieme portie is een gedeelte van de waarde van de nalatenschap, waarop een kind altijd aanspraak kan maken, ongeacht de inhoud van het testament. Bij een beroep op de legitieme portie krijgt het kind (‘de legitimaris’) een geldvordering op de erfgenamen, ter waarde van de helft van het erfdeel dat het kind zou hebben gekregen als er geen testament was geweest.
In het voorbeeld: als er geen testament was geweest, dan zouden moeder, zoon en dochter samen de erfgenamen zijn geweest, ieder voor 1/3e deel. De legitieme portie van zoon bedraagt de helft van 1/3e, dus 1/6e deel van de nalatenschap. Ter bescherming van moeder is de legitieme portie van zoon niet opeisbaar zolang moeder leeft.
Een onterfd kind hoeft overigens niet door de erfgenamen of door een notaris benaderd te worden met de vraag of hij een beroep wil doen op zijn legitieme portie. Soms is een onterfd kind niet op de hoogte van het overlijden van zijn vader of moeder, waardoor vijfjaarstermijn verstrijkt. Dat is het risico van het kind. Soms kiezen de erfgenamen ervoor om het onterfde kind actief te benaderen en te vragen of het onterfde kind wel of niet een beroep op de legitieme portie wil doen. Dan weet iedereen waar die aan toe is, en hoeven de erfgenamen er geen rekening mee te houden dat er jaren later nog een claim volgt en dat er dan een herverdeling van de nalatenschap (en een wijziging van de aangifte erfbelasting) nodig is. Het wel of niet actief benaderen van een onterfd kind is in beginsel een persoonlijke keuze van de erfgenamen, tenzij hier iets over in het testament is bepaald.
Als een kind geen beroep op zijn legitieme portie doet, dan heeft de onterving 100% effect gehad. Als een kind wel een beroep op zijn legitieme portie doet, dan heeft de onterving 50% effect. Bij de berekening van de legitieme portie moet ook rekening worden gehouden met giften die tijdens leven zijn gedaan, zoals giften aan de andere kinderen, giften die kennelijk zijn gedaan om daarmee het onterfde kind te benadelen, giften die zijn gedaan binnen vijf jaar voor het overlijden en schenkingen op papier.
Door een beroep te doen op de legitieme portie wordt een onterfd kind geen erfgenaam. Hij wordt dus geen mede-eigenaar van de goederen van de nalatenschap, en hij heeft daardoor geen zeggenschap over de afwikkeling en over de verdeling. Een legitimaris heeft alleen recht op geld en op inzage in de relevante stukken die nodig zijn om de legitieme portie te berekenen.
Een onterving is in het algemeen voor ouders een emotioneel zware beslissing, die niet over één nacht ijs genomen wordt. Wilt u er eens over praten? Maakt u gerust een afspraak met één van onze notarissen.
Liesbeth Verhagen